Tüketici hakları, rastgele mal ya da hizmeti satın alan kişinin kanunlarca sahip olduğu haklar demektir. Bahisle ilgili mevcut yasal düzenlemeler ile Tüketici Muhafaza Derneği üzere kurum ile kuruluşlar tüketici haklarını korumak ve tüketicilere sahip oldukları haklarla ilgili bilgi vermek gayesiyle farklı çalışmalar yürütmektedirler.
23 Şubat 1995’te TBMM’de kabul edilen 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun yeterince iktisadın gerekleri ile kamu faydasına uygun formda tüketicinin sıhhat ile güvenliğiyle alakalı, ekonomik çıkarları koruyan, ziyanlarını tazmin eden, aydınlatıcı ve eğitici önlemler almaya yönelik çalışmalar düzenlenmektedir.
Anayasada tüketici hakları
Anayasa 172. hususta Tüketici Hakları’na dair: “Devlet, tüketicileri hami ve aydınlatıcı önlemler alır, tüketicilerin kendilerini kollayıcı teşebbüslerine teşvikte bulunur” denilmektedir. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, tüketiciyi korumak, bilgilendirmek ve bilinçlendirmek için düzenlenmiştir.
Birleşmiş Milletler Üniversal Tüketici Hakları Beyannemesi’nin “Hedefler” başlıklı 1. hususunda “Tüketicilerin çıkarlarını ve ihtiyaçlarını göz önünde tutarak; tüketicilerin birçok vakit ekonomik koşullar, eğitim düzeyleri ve pazarlık gücü istikametinden dengesizliklerle karşılaştıklarının ayırdında olarak … tüketicilerin zararsız eserlere erişme hakkına sahip olması gerektiği niyeti ile …” beyannamenin hazırlanmış olduğu vurgulanmıştır.
Tüketici hakları neler?
Bozuk, kusurlu ya da ayıplı mallar alındığında tüketicinin hakları
Alınmış olan eser yanlışlı çıktığında, birinci 2 hafta içerisinde, değiştirilmesi, para iadesi yapılması, fiyatsız tamir edilmesi, ayıbın sebep olduğu bedel kaybının malın bedelinden indirilmesi talebinde bulunulur. Şayet ayıp, kapalıysa ve tüketici bunu geç fark ederse 2 haftalık mühlet iki yıla çıkartılır.
Garanti dokümanı bulunan eserin tüm tamir süreçleri üretici tarafından fiyat talep etmeden yapılır. Yetkili servis tamir edilecek eseri azamî 1 ayda tamir etmek zorundadır. Bu mühlet aşıldığında alıcı eseri yenisi ile değiştirmeyi talep etme hakkına sahiptir.
Taksitli satışlarda tüketici hakları
Satıcı, mukavelede yazan mal ve hizmet fiyatını ne olursa olsun artıramaz. Tüketici, taksit ile aldığı bir eser için yaptığı borcun tamamını ya da birkaç taksitini evvelce ödeyebilir. Satıcı, taksit koşullarının belirtildiği kontrattan alıcıya da vermek zorundadır.
Tüketici kredilerinde tüketici hakları
Müşterilerin kesinlikle mukavelenin kopyasını alması gerekiyor. Kontrattaki koşullar her ne olursa olsun tüketicinin aleyhine olacak biçimde değiştirilemez.
Kampanyalı eserlerde tüketici hakları
Satıcılar kampanyayla sattığı malı tam vaktinde tüketiciye teslim etmelidir. Birebir vakitte, ek para talep edemediği üzere taahhüt ettiği mal ya da daha üst model haricinde öteki bir eseri de veremez.
Temel ve üniversal tüketici hakları
Birleşmiş Milletler Üniversal Tüketici Hakları Bildirgesi’nde dokuz adet temel ve kozmik tüketici hakkı yer almaktadır. Bu haklar şunlardır:
– Temel Gereksinimlerin karşılanması hakkı
– Sıhhat ve Güvenlik Hakkı
– Bilgi Edinme Hakkı
– Eğitim Hakkı
– Ziyanların Giderilmesi Hakkı
– Sağlıklı Bir Etrafta Yaşama Hakkı
– Ekonomik Çıkarların Korunması Hakkı
– Seçme Hakkı
– Temsil Edilme, Örgütlenme, Sesini Duyurma Hakkı