ANKARA – Türkiye, 2023 yılında yapılacak seçimlere giderken, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı en çok tartışılan mevzuların başında geliyor.
Sedat Peker’in uzun müddettir siyasalların ve bürokratların da dâhil olduğu kimi isimler hakkında ortaya attığı argümanlara karşı yargı sürecinin işletilmemesi eleştirilirken, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş’ın tutukluluğuna ait verdiği ‘hak ihlali’ kararları, Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi’nin iki ismin hür bırakılması daveti ile bir kere daha gündeme geldi.
İfade özgürlüğü ile adil yargılanma hakkının önemli manada tehdit altında olduğunu söyleyen Türkiye Barolar Birliği (TBB) Lideri Erinç Sağkan, Türkiye’nin memleketler arası kontratlardaki taahhütlerinden de süratle uzaklaştığına vurgu yaptı.
Yargı sistemine dönük tenkitleri ve ikazları nedeniyle TBB ve baroların vakit zaman gaye haline getirildiğine işaret eden Sağkan, isimli yıl açılış merasiminde yaptığı konuşmanın ‘sansürlenmesinden’, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın savunmaya yönelik reaksiyonlarına ve şenlik yasaklarına kadar birçok mevzuda sorularımızı yanıtladı.
‘SİYASİ İKLİM ‘ÇOKLU BARO’YU ORTADAN KALDIRMAK İÇİN UMUT VAADETMİYOR’
Türkiye Barolar Birliği Lideri seçilmenizin üzerinden dokuz buçuk ay geçti. Misyona gelirken de birtakım vaatleriniz vardı. O süreçte dikkat çektiğiniz vaatlerden biri ‘çoklu baro’ uygulamasına son vermek için yasa çalışması hazırlayıp, bu yasanın Meclis’ten geçmesi için baskı ögesi oluşturmaktı. Öncelikle bu yasa çalışması hangi kademede? Ortadan geçen müddette Ankara ve İstanbul’da ‘demokratikleşme’ savıyla kurulan ikinci baroların bu manada bir katkısı oldu mu?
Türkiye’de çok önemli hak ihlallerinin yaşandığı bir süreçten geçiyoruz. Tabir özgürlüğü, adil yargılanma hakkı önemli manada tehdit altında. Tıpkı vakitte avukatların mesleksel problemleri katlanarak arttı. Meslek kümemiz ekonomik bir kaosun içerisinde yok olmaya yanlışsız sürüklendi. TBB olarak bizler de avukatlara dönük şiddet, avukat intiharları ve avukatların sosyo-ekonomik problemlerinin araştırılması için Meclis’te bir araştırma komitesi kurulmasını talep ettik. TBMM’de 4 Nisan’da tüm siyasi partileri ziyaret ederek bu talebimizi teğe bir olarak tabir ettik. Lakin 5 Nisan Avukatlar Günü’nde bu talebimizin reddedildiğini öğrendik. Bu tutum da bize gösterdi ki ‘çoklu baro’ ile ilgili yapacağımız yasal çalışmanın şu anda Meclis’te bir karşılığı olmayacak. Yani içerisinde bulunduğumuz siyasi iklim bu çalışmanın hayata geçirilmesi noktasında ne yazık ki çok umut vadetmiyor. Bu türlü bir iradeye karşı ise avukatlar ‘çoklu baro’ uygulamasına hiçbir teveccüh göstermedi. Sistem yargı sistemine de hiçbir katkı sunmadı.
Erinç Sağkan sorularımızı yanıtladı. ‘KONUŞMAMA UYGULANAN SANSÜR, TABİR HÜRRİYETİ KONUSUNDA İÇİNDE BULUNDUĞUMUZ DURUMUN ÖZETİ’
İlk sefer TBB Lideri olarak katıldığınız isimli yıl açılış merasimi, evvelki yıllarda olduğu üzere tekrar tartışma konusu oldu. Yargıtay’da yapılan bütün konuşmalar televizyondan canlı yayımlanmasına karşın, sizin konuşmanıza yer verilmedi. Türkiye bir manada yeni isimli yıla TBB Lideri’nin konuşmasının sansürlendiği bir süreçte girdi. Bu ne manaya geliyor?
Adli yıl açılışında benim konuşmam üzerimden uygulanan sansür, Türkiye’nin söz hürriyeti konusunda içinde bulunduğu durumun tek başına bir özetiydi. Yaptığım konuşmada nelerden bahsetmiştim; tabir hürriyetine yönelik ihlallerden, AİHM kararlarını uygulamadığı için Türkiye’ye karşı başlatılan yaptırım sürecinden ve bu durumun ülke için çok ağır bir tablo oluşturacağından… Tam bu noktada da konuşmam sansürlendi.
Bu çerçevede yaptığım konuşma yayınlanmadı lakin bizim kendi imkânlarımız ile kaydettiğimiz konuşmamı kamuoyuna ulaştırdık.
‘TÜRKİYE MEMLEKETLER ARASI KONTRATLARDAKİ TAAHHÜTLERDEN SÜRATLE UZAKLAŞIYOR’
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM), Osman Kavala’nın özgür bırakılmasına ait kararını uygulamayan Türkiye için yaptırım yolu açıldı. Bu esnada da Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi (AKPM), Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş’ın AİHM kararı gereği hür bırakılması davetini yineledi. Bu durum Türkiye için nasıl bir sonuç doğurur?
Bizim beklentimiz ve olması gereken; altına imza attığımız bir mukavelenin kararlarına uygun davranılmasıdır. Aslında burada bir siyasetin yürütüldüğünü görüyoruz; fakat AİHM kararını uygulamayan merciinin de bir mahkeme olduğunu unutmamak gerek. Bu durum siyasetten evvel yargının problemidir. Bir ülkenin demokratik hukuk devleti olup olmadığını yargı kararları belirler. Görüyoruz ki Türkiye son yıllarda aldığı hukuksuz kararlar ile altına imza attığı milletlerarası kontratlardaki taahhütlerden süratle uzaklaşıyor. Hasebiyle ülkenin demokratik hukuk devleti çizgisinin dışına çıkmasını bir yargı kararı getirmemeli.
PEKER İFŞALARINA KARŞI HUKUK SİSTEMİ NASIL İŞLETİLMELİ?
Türkiye’de Sedat Peker’in politikler ve kamu vazifelileri hakkında yaptığı ifşalara sessiz kalan bir yargı var. Savcıların harekete geçmemesi çok eleştiriliyor. Bu durumun nedenini sorgulamadan evvel yargı sisteminin bu üzere savlara karşı işleyişi nasıldır?
Bu üzere önemli tezlerin kamuoyuna yansıması halinde bir cumhuriyet savcısının ne yapacağı Ceza Muhakeme Kanunu’nda açıkça düzenlenmiştir. Kanuna nazaran; bir cumhuriyet savcısı bir cürmün işlendiğine ait rastgele bir olgu, isnat gördüğü anda resen harekete geçmek zorundadır. Bu harekete geçme durumu direkt bir soruşturma açma manası tabir etmeyebilir. Kanıtların toplanması, araştırılması üzere bir süreci de kapsayabilir. Burada yapılması gereken bir misyon de bu üzere ağır halde kamuoyunda konuşulan mevzularda yargıya itimadın tesis edilmesi bakımından şayet bir süreç başlatıldıysa soruşturmanın kapalılığına ve aktifliğine ziyan vermeyecek biçimde kamuoyu ile paylaşmaktır.
‘SAVCILAR KENDİLERİNİ İNANÇTA HİSSETMİYOR’
Peki, bu türlü bir süreç neden işletilmiyor? Yargı evraklar, şahıslar ve davalar özelinde mi karar alıyor?
Sedat Peker’in birinci devir tezlerine ait Ankara Barosu Lideri olduğum devirde Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’na kabahat duyurusunda bulunmuştuk. Üzerinden bir yıldan fazla vakit geçmesine karşın belgenin hiçbir etabı hakkında bilgi verilmedi. Bugünün şartlarında savcıların harekete geçmemeleri büyük oranda coğrafik teminatlarının bulunmamasından kaynaklanıyor. Suudi kraliyet ailesine muhalif gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesine ait belgenin iadesine şerh koyan yargıcın misyon yeri değiştirildi. Tekrar İzmir’de bir partinin vilayet liderini tutuklamaya sevk eden savcı ile tutuklayan hâkimin de vazife yeri değiştirildi. Hâkim ve savcılar verdikleri karar doğrultusunda kendilerini inançta hissetmiyor. Gerçekten yönetim temsilcilerinin Yargıçlar ve Savcılar Kurulu’nun (HSK) lideri sıfatıyla HSK’nın içerisinde yer aldığı bir sistemde, HSK üyelerinin belirlenmesinde siyasetin çok faal olduğu bir sistem içerisinde yargıçların ve savcıların bağımsızlığını sağlamak mümkün değil.
‘NİYET BEYANLARI İLE YARGI BAĞIMSIZLIĞI SAĞLANMAZ’
AK Parti’nin açıkladığı Yargı Islahatı Strateji Evrakı ile İnsan Hakları Aksiyon Planı’nda yargıçlara coğrafik teminat sağlanması yer almıştı.
Gerçekten bir yargı bağımsızlığı kararlılığı varsa iktidarda, bu cins niyet beyanları ile değil, yalnızca HSK’nin yapısını değiştirmekle mümkün olabilir. HSK’yi bağımsız kılmadığınız surece hiçbir paketle, hiçbir ıslahat ile yargı bağımsızlığını sağlayamazsınız.
SAĞKAN’DAN BOZDAĞ’A: BİZ KİMSEDEN SADAKA BEKLEMİYORUZ, HAKKIMIZI İSTİYORUZ
TBB ve baroların CMK fiyat tarifesinin güzelleştirilmesi talebi ile hareket kararı alması Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın reaksiyonuna yol açtı. Bozdağ TBB’yi ve baroları gaye aldığı açıklamasında, savunmayı siyaset yapmakla itham etti, “Eylemle hukuk yürümez” dedi. Bozdağ’ın bu açıklamalarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Kendisi ile sonrasında bir irtibatınız oldu mu?
Geçmiş yıllardan bu yana zarurî müdafilik fiyatlarının çok düşük olduğu, bu kaidelerde avukatların yurttaşların hakkını aktif formda savunmasının sıkıntı olduğu tekraren lisana getirildi. Avukata bir soruşturma evrakı için 440 TL ödeniyor. Veyahut Asliye Ceza Mahkemesi’nde 3 ila 5 yıl ortasında süren belge için bir avukata ödenecek ölçü 754 TL’dir. Bu ödenen fiyatların hakkaniyet ile bağdaştığını kim söyleyebilir. Bizler kimseden güzellik, lütuf ve sadaka beklemiyoruz. Bizler CMK fiyatlarının 2 Mart 2021 tarihinde kamuoyuna ilan edilen İnsan Hakları Hareket Planı’nın içerisinde taahhüt edildiği biçimiyle hayata geçirilmesini istiyoruz. Şayet bu bahse ait hak aramak siyasi bir halsa neden İnsan Hakları Aksiyon Planı içerisinde yer aldı? Hasebiyle baroların bu bahisteki eylemsel hali Anayasal bir demokratik hakkın kullanılmasıdır, siyasi bir talep olarak algılanması kabul edilebilir değildir. Öbür yandan Bakan Bozdağ’dan açıklama yapmadan evvel randevu talebimiz vardı lakin kendisi şimdi olumlu cevap vermedi.
Peki barolar bu mevzuda hareketlerine devam edecek mi?
Bu mevzuda barolar hareket takvimini açıkladı. Eylül 13’te iş yavaşlatma, 20 Eylül’de bir günlük iş durdurma, 27 Eylül’de 3 günlük iş durdurma ve sonrasında sonuç alınamazsa tüm vilayetlerimizde CMK görevlendirmelerinin süresiz olarak durdurulması üzere bir yol izlenecek. TBB’nin de avukatların yanında olması, haklarını savunması kadar doğal bir durum yok.
‘FESTİVALLERE AİT ‘YASAK’ KARARI YARGI KONTROLÜNDEN KAÇIRILIYOR’
Konser ve şenlik iptallerine bu defa barolara bağlı 1200 avukatın iştirakiyle İzmir’de yapılması planlanan “Avukat Spor Oyunları” eklendi. Valilik kararı ile aktiflik iptal edildi. Son devirde arka arda yaşanan bu yasakları nasıl değerlendiriyorsunuz. Spor Oyunlarına dönük son yasağın Adalet Bakanı Bozdağ’ın barolara ait açıklaması sonrasında yapılması sizce tesadüf mü?
Son periyotta şenlik ve konserlere dönük yasakların Anayasa’ya karşıt olduğunu tabir etmek gerekiyor öncelikle. Bu yasakların konser yahut şenliklerden birkaç gün evvel alınması da yasak kararlarını yargı kontrolünden kaçırmak manasına da geliyor. Yani tarafların etkinlikler öncesi yargıya başvurarak yürütmeyi durdurma kararları almalarının da önüne geçiliyor. Bu yasaklara son olarak “Avukat Spor Oyunları” da dâhil edildi. Daha öncesinde İzmir Barosu’nun Gençlik, Spor ve Vilayet Müdürlüğü ile gerekli görüşmeleri yaptığı bilgisi tarafımıza iletildi. Bu yasağın zamanlaması Adalet Bakanı Bozdağ’ın baroları maksat alan açıklamalarından sonra olması dikkat alımlı lakin bu yasak da öteki şenlik yasakları mantığıyla birebir.