T24 Haber Merkezi
Uzmanlar, giderek artan internet ve toplumsal medya kullanımının çocuklarda gelişimsel ve ruhsal sorunlara yol açabildiğini, birebir vakitte iletileşme ve oyun platformlarında görülebilen “siber zorbalık”ın ise tehlike yaratabileceğini belirtiyor. İstanbul Medipol Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Medya ve İrtibat Kısım Lideri Doç. Dr. Başak Gezmen, “Medyanın karanlık yüzlerinden bir tanesi de siber zorbalık dediğimiz alan. Yani medyada bilhassa klâsik zorbalık aslında şu anda çok ilerleyen bir durum. Siber zorbalığı aslında şöyle tanımlayabiliriz. Siber zorbalık, klasik zorbalığın dijital ortamdaki görünürleşme hali. Bu da çok fazla vakit geçiren bilhassa çocukları önemli tehlikelerle karşı karşıya bırakıyor” diye konuştu.
Çocukların ve gençlerin neredeyse tamamı, interneti ve toplumsal medyayı faal olarak kullanıyor. Dijital mecraların başında geçirilen vaktin fazlalığı ise çocuklarda depresyon, yalnızlaşma, obezite üzere fizikî, ruhsal ve gelişimsel sıkıntıları beraberinde getirebiliyor. Toplumsal paylaşım ağları, internet siteleri, forumlar, oyunlar, manzaralı sohbet uygulamaları üzere internet ortamında yapılan irtibat seçenekleri, yararlı üzere görünse de çocuklara ziyan verebiliyor.
Dijital teknolojiler kullanılarak gerçekleştirilen “siber zorbalık” ise çocukları ve ebeveynleri güç durumda bırakıyor. Uzmanlar, internet kullanımının artmasıyla çocukların maruz kalabileceği siber zorbalık konusunda neler yapılması gerektiğini anlattı.
“Siber zorbalık, klasik zorbalığın dijital ortamdaki görünürleşme hali”
Doç. Dr. Başak Gezmen, medyanın gerçek kullanıldığı ve yanlışsız yönlendirildiği takdirde değerli bir eğitim aracı olduğunu söyledi. Medya kullanımının avantajları olduğu üzere dezavantajlarının da bulunduğunu aktaran Gezmen, şunları kaydetti:
“Medya kullanımında bizi bekleyen tehlikeli yanlar var. Toplumsal medya platformlarının da giderek çoğalmasıyla birlikte bu alanlar fazlalaşmaya başladı. Bilhassa günlük hayatımızın çok büyük bir kısmını medyayla iç içe geçiriyoruz. Bu da bizi bu tehlikelerle çok fazla karşı karşıya bırakıyor. Bilhassa çocuk kitle, yetişkin kitle üzere neyin hakikat, neyin yanlış olduğuna tam olarak karar verme yetisine sahip olan bir kitle değil. Gerek eğitimciler gerek ailede ebeveynler tarafından medyayı yanlışsız kullanma biçimleri konusunda hakikat bilgilendirilmeleri gerekiyor.”
Gezmen, toplumsal medyanın öteki yüzünde tehlikelerin de yaşandığına dikkati çekerek, “Medyanın karanlık yüzlerinden bir tanesi de siber zorbalık dediğimiz alan. Yani medyada bilhassa klasik zorbalık zati şu anda çok ilerleyen bir durum. Siber zorbalığı aslında şöyle tanımlayabiliriz. Siber zorbalık, klâsik zorbalığın dijital ortamdaki görünürleşme hali. Bu da çok fazla vakit geçiren bilhassa çocukları önemli tehlikelerle karşı karşıya bırakıyor.” diye konuştu.
“Ebeveynin itimat temasını çok âlâ sağlaması gerekiyor”
Siber zorbalığın nasıl gerçekleştiğini anlatan Gezmen, şöyle konuştu:
“Siber zorbalığa, bilhassa tanımadığımız, bilmediğimiz şahıslardan -hatta bunlar daha sonra bildiğimiz şahıslar bile çıkmış olabiliyor- birtakım şantaj uygulamaları, bilgi çalınması, özel fotoğrafların birilerinin eline geçmesi, onlar tarafından kullanılması ya da şahısları utandırıcı ya da korkutucu formda birtakım içerikler göndererek şantaj yapma, bunlardan birtakım şeyler elde etme giriyor. Siber zorbalık, çocuklar için bilhassa tanımadığı, bilmediği bireylere şifrelerini vererek ya da fotoğraflarını ya da özel bilgilerini paylaşarak gerçekleşiyor. Yapılan araştırmalar ebeveyn tarafından çok fazla desteklenmeyen yalnız çocukların daha fazla siber zorbalığa uğradığını kanıtlıyor. Bu çocuklar çok yalnız oldukları için güvenebilecekleri, sığınabilecekleri bir yer arıyorlar. Bilhassa bu çocuklar üzerinde siber zorbalık çok daha rahat ve süratli bir formda, tesirli biçimde gerçekleştirilebiliyor.”
Doç. Dr. Gezmen, siber zorbalığı gerçekleştiren bireylerin öncelikle o inancı sağlamaya çalıştıklarını vurgulayarak, “Ebeveynden evvel kendilerinin geldiklerini, kendilerine çok daha fazla güvenebileceklerini, her şeylerini onlarla paylaşabileceklerini söyleyerek güçlü bir inanç ortamı oluşturmaya çalışıyorlar kendilerince. Bu aslında çocuklar için inandırıcı oluyor maalesef ki. O yüzden çocuklar bu usul bilmedikleri, tanımadıkları, kendilerini abi, abla üzere tanıtan, yaklaşmaya çalışan şahıslara karşı çok dikkatli davranmak zorundalar” değerlendirmesinde bulundu.
Çocuklarla konuşarak, içerikleri bir arada deneyimleyerek, hangi içeriklerin onlar için tehlikeli olabileceğinin, hangi içeriklerin masumane üzere görünüp aslında makus sonuçlar doğurabileceğinin anlatılması gerektiğini tabir eden Gezmen şunları söyledi:
“Çocuklara o itimadın en fazla ebeveynin verebileceğini, anne ve babanın daima olarak ne olursa olsun çocukların yanında yer alacağını, siber zorbalığa uğramış bir çocuğun bile gelip anne ve babasına bu durumu izah edip tahlil yolları arayabilmesi gerekiyor. O yüzden de ebeveynin bu itimat temasını çok âlâ sağlaması gerekiyor.”
“Bırakın çocuklar yaramazlık yapsın”
Klinik Psikolog Ayşe Burcu Durak da dünyada bakıldığında korunmaya muhtaçlığı olan ve tehlikelere en açık bireylerin çocuklar olduğunu söyledi. Tarih boyunca çocuklarla ilgili birçok istismar, kaçırılma üzere olumsuz olaylar görüldüğüne işaret eden Durak, şöyle konuştu:
“Tehlike konutun içerisine tabletlere ve cep telefonlarına geldi”
“Sanal bir biçimde tehlike konutun içerisine tabletlere ve cep telefonlarına geldi. Çocuğun daima toplumsal medya içerisinde, gününün çok ağır bir vaktini orada geçiriyor olması gelişimsel sorunlara sebebiyet verebilir. 7-8 yaşındaki bir çocuk bir saatten fazla ekranda kalmamalı. En ufak bir sıkılma, kriz anında çocuğu sakinleştirmek için eline verilen tablet, cep telefonu, açılan bir televizyon, aslında çocuğun sıkıntısının ele alınmamasına, yalnızca o an o durumun geçiştirilmesine sebep oluyor.”
Sosyal medya kullanımı 15 yaş üstü olmalı
Durak, toplumsal medya kullanımının mümkünse 15 yaş üstü olması gerektiğini vurgulayarak, çocukların çok fazla toplumsal medyada vakit geçirmelerinin obezite üzere fizikî problemlere da neden olduğunu kaydetti.
“Tehlike her vakit en yakınımızdan ve denetim etmediğimiz yerden gelir”
İnternet bağımlılığıyla ilgili bir artışın olduğuna dikkati çeken Durak, şunları tabir etti:
“Belli hastanelerde internet bağımlılığı tedavi merkezleri açıldı. Çocuklarda şöyle bir durum var. Bırakın çocuklar yaramazlık yapsın. Bırakalım biraz hareket etsinler. Toplumsal ortamları olsun. Bir çocuk saatler boyunca hareketsiz, çok sakin, hiç sorun çıkartmayan bir halde toplumsal medyanın içerisinde vakit geçirebilir. Böylelikle de aile yemeğini rahat yer. Gittiği yerde rahatça sohbet eder. Lakin çocuğun o sırada neye maruz kaldığıyla ilgilenmiyorsa işte orada çocuğu aslında gözümüzün önündeyken büyük bir tehlikenin de içine atmış oluyoruz.”
Ailelere, çocukların hayatlarından ekranı muhakkak bir yaşa kadar büsbütün çıkartmaları tavsiyesinde bulunan Durak, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Belli bir yaştan sonra çocuklar bunu kullandığında kesinlikle ailenin onayı, bilgisi ve denetimi dahilinde olmalı. Yani çocuk bir platformda saatlerini geçiriyor. Burada kiminle konuşuyor? Ne oynuyor? Biri ondan fotoğraf istiyor mu? Biri ondan kimlik bilgisini istiyor mu? Adresini istiyor mu? Çocukları da bu hususta bilinçlendirmeliler. Bu türlü bir platformda bulunuyorsa çocuk neyi yapmaması gerektiğini, neyin tehlike olduğunu, kesinlikle çocuklarına anlatmaları gerektiğini önerebilirim. Bu bir mecburilik artık. Zira tehlike daima, her vakit en yakınımızdan gelir ve denetim etmediğimiz yerden gelir.” (AA)