Enflasyonla birlikte yükselişe konut fiyatları, bir yandan parası olan ya da kısıtlı birikimleri ile kendini müdafaaya almak isteyenlerin inançlı limanı olurken, öteki yandan da yabancı talebindeki artışı kârlı olduğu için kaçırmak istemeyenlerin rotası oldu. Konut arzının da düşüş olması hem kur hem emtia tarafında yaşanan hareketlenmelerle maliyetleri yeterlice doruğa çıkardı. İstanbul’da kira ortalaması 8 bin 500 TL’nin üzerine çıkarken, Ankara’da 4 bin 500, İzmir’de 6 bin liranın üzerinde görülüyor. (Kaynak: Sahibinden)
Böylelikle sabit fiyatlı kesimde daha düşük ortalamalarda yaşama imkanı bulunan kentlere bilakis bir göç başladı.
Okul ve tayin devri olan eylülde göçün daha da artması bekleniyor. Bu da büyük kentlerde emek arzında azalmaya yol açarak kısaca çalışan bulmayı zorlaştıracak.
TÜİK’in haziran ayı için açıkladığı Türkiye enflasyonu yüzde 78,62 olurken, İTO’nun İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi yüzde 94,19, Birleşik Kamu-İş Konfederasyonun Ar-Ge ünitesi KAMUAR’ın, Ankara’da marketlerden derlenen besin fiyatları endeksi de yıllık yüzde 171,36 oranında açıklandı.
Büyük kentlerin yanı sıra savaş göçleri alan ve turizmde de öncü olan kentlerde de bu artışlar ziyadesiyle hissediliyor.
Temmuzda minimum fiyat başta olmak üzere birçok şirket maaşlara artırım yapsa da enflasyondaki artış alım gücünü düşürerek hayatı zorlaştırıyor.
Endeksa.com datalarında nazaran haziran ayında İstanbul kira ortalaması 8 bin liranın üzerinde olurken, son bir yılda yüzde 184 arttığı görüldü.
Muğla’da ise ortalama 15 bin TL’ye yaklaşırken, mevsimsel oynaklık gösteren kentte yıllık artış yüzde 70 düzeyinde bulunuyor. Antalya, Rusya-Ukrayna savaşı tesiri de görülürken, kiralarda son bir yıldaki artış yüzde 300’ün ve 10 bin liranın üzerinde oldu. Kaynak: Endeksa
Artışlardaki oran fiyatların üzerinde olunca büyük kentlerden de kaçış başladı. Dünya’dan Leyla İlhan, Yener Karadeniz ve Merve Yiğitcan haberine göre, büyükşehirler memur ve düşük gelirli çalışanlar için mahrumiyet bölgesine dönüştü. Aksine göçün hızlanması bir yana tayinlerde de tercihler değişti.
Göç akışında yaşananlar dallarda de çalışan bulma ıstırabına yol açtı.
Fiyat artışlarının yüksek olduğu bölgelerde faaliyet gösteren şirketler lojman ya da kooperatif modeli ile konut imaline geçerken, kira takviyesi de kelam konusu olmaya başladı.
Büyük kentlerden bilakis göç bilhassa bekar çalışanlar ve emeklileri öne çıkarıyor
İstanbul Gayrimenkul Değerleme Ortaklarından Gayrimenkul İktisatçısı Dr. Ahmet Büyükduman, yüksek kiralı kentlerin ve bölgelerin, mahrumiyet haline geleceğini, bunun da bilhassa kamu tarafında daha fazla bekar çalışan istihdamına yönelinebileceğine dikkat çekti. Ev arkadaşlığı üzere paylaşımlı kira ödemelerinin gündeme geleceği ya da yetişkinler için yurt, otel, apart üzere seçeneklerin artacağını savundu.
Kamuda öğretmen açığına da dikkat çeken Büyükduman, ABD’de bunun öğretmenlere özel lojmanlar ile çözüldüğünü söyledi. Lojman tahliline kadar bölgesel bazlı kira takviyesi gerektiğini söylerken, sahil bölgelerinde de emeklilik alanları olması nedeniyle büyükşehirlerden kıyılara emekli göçünün de bilakis dönebileceğine dikkat çekti.
Dr. Ahmet Büyükduman ayrıyeten “Konutta rüzgar aksine dönüyor!” dedi
İstanbul Emlak Komitecileri Odası Lideri Nizamettin Aşa, artan kiraların bilhassa İstanbul’u memurlar için sürgün bölgesine dönüştürdüğünü kaydetti.
Memur maaşları ile İstanbul’da 7-8 bin TL’lik meskenlerde oturmak istenmeyen memurları lojmanların satılmasının da olumsuz etkilediğini açıklayana Aşa, memurların ya da çalışanların İstanbul’a gelmek istemediğini ve İstanbul’da olanların da gitmenin yollarını aradığını belirtti. Konut ya da vilayet değişimine yönelik eforlara rağmen konut arzının yükseltilmesi gerektiğine dikkat çekilirken, İstanbul’da kamuya ilişkin alanların kıymetlendirilmesi gerektiği de aktarıldı.
Aşa, Atatürk Havalimanı üzere alanların eylülde gelecek öğrenciler için geliştirilebileceğine dikkat çekerken, yetişkinler için de yurt artışlarının kelam konusu olduğuna dikkat çekti.
Sektör temsilcileri açıklıyor: Gençler iş tekliflerini geri çeviriyor. Kamu toprakları konut üretimine arz edilebilir. Yabancılara konut sınırlaması kiraları düşürebilir.
Mars Investment Genel Müdürü Hakan Bucak, fiyat artışları nedeniyle daha uygun fiyatlı bölgelerdeki iş imkanlarının değerlendirildiğini, İstanbul’dan iş teklifi alanların da bunu kabul etmediğini belirtirken, yabancılara ikametgah sınırlaması gelmesinin fiyatlarda düşüşe neden olabileceğini belirtti.
Realtyplus Franchising Kurucu Ortağı Özhan Carda ise kooperatiflerin tekrar canlandırılması gerektiğini söylerken, kamunun hazine topraklarının düşük fiyatlı konut üretiminde kullanılması gerektiğini ve bu bölgelerde artırımların da devletin denetiminde olması gerektiğini belirtti.
Meslek örgütleri de kaygılı: Kamu çalışanları tayin sırasında!
Kamu İşçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) Eş Genel Lideri Mehmet Bozgeyik, ‘Alım gücündeki gerçek kayıp, büyük kentlerde yaşamayı zorlaştırırken, maaşın yaklaşık yüzde 70’i kiraya gidiyor’ derken, kira artışlarına getirilen sınırlamanın ev sahipleri ile kiracıları karşı karşıya getirdiğini, eylül ayında üniversite öğrencilerinin de kentlere dönmesiyle büyük bir barınma sıkıntısının beklendiğini belirtti.
KESK’in toplu görüşmelerde kira takviyesini gündeme getirdiğini, fakat gerçekleştirilmediğini açıklayan Bozgeyik, maaşlardaki artışın kâfi olmadığını da belirtti.
Doktorlarda sorun büyüyor
Türkiye Kamu-Sen Genel Lideri Önder Kahveci büyükşehirlerden kaçışın yeni olmadığını söyledi. Yaz döneminde nüfus çok arttığı için yazlık bölgelerde görevlendirmeler olduğunu lakin kiraların yüksek olması nedeniyle bu görevlendirmelerden kaçıldığını belirtti.
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Genel Sekreteri Prof. Dr. Vedat Bulut, 20-30 yıl evvel tabipler ve memurların büyük kentlere talepkâr olduğunu zira o vakitler kamuda konaklama imkanlarının yaygın olduğunu belirtti. Aile sıhhati merkezlerinde yaşanan sıkıntılara da değinen Bulut, ticarethane üzere görülen bu alanların fiziki şartlarının da çok makus olduğunu belirterek artık masraflarını karşılayamayacak duruma geldiler dedi.
Bahşiş ve prim ile kazanılanlar destekliyor
Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu’nun (TAMPF) Lideri Alp Lider Özpamukçu, eleman bulma zahmetinin uzun vakittir yaşadığını belirtirken, salgınla birlikte restoran ve mağazacılıktan kuryeliğe geçişlerin olduğunu söyledi. Alım gücündeki düşüşle iş sirkülasyonunun arttığına değindi. Büyük kentlerde eleman bulma kahrının artığının gözlemlendiğini, taban fiyatlı alanlarda sorun olduğunu ancak bahşiş ve primlerle desteklenmeye çalışıldığını açıkladı.
Bölgesel taban fiyat tahlil olabilir
Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) Lideri Ramazan Kaya, büyükşehirlerde nitelikli ve deneyimli eleman sorunu olduğunu, artan hayat pahalılığı ile göçün belirginleştiğini lisana getirdi. Bölgesel taban fiyatın tahlil olabileceğini belirten Kaya, 5 bin 500 TL olan taban fiyatla Anadolu’da yaşanabileceğini lakin bunu İstanbul için kâfi olmadığını belirtti. Artık Anadolu’da da yatırım olduğunu ve iş imkanları bulunduğunu söyledi.
Bazı dallarda şimdi göç başlamadı fakat kaçınılmaz
Emek ağır ver istihdam yaratan bölümlerden olan yeme-içme alanında da Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Lideri Ramazan Bingöl ise, pandemi sonrası online ticaret ve yemek siparişlerinde görülen düşüşün kuryelikten dönüşe neden olduğunu bölüm özelinde eleman bulma probleminin şimdi başlamadığını açıkladı. İlerleyen periyotta ise bunu kaçınılmaz olduğunu belirtti.