Türkiye’de her yıl yüzlerce çocuk ebeveynleri yahut bakım verenleri tarafından ihmale ve istismara maruz bırakılıyor. Bilhassa beden dokunulmazlığına yönelik işlenen kabahatlerde ve dava süreçlerinde çocuklar maruz kaldıkları travmayı daha çok yaşıyor.
Çocuk istismarına yönelik kapsamlı projeler yapan derneklerden biri de Nirengi Derneği. 2015 yılından itibaren çocuklara ruhsal ve hukuksal dayanak veren dernek, birebir vakitte acil dayanak sınırı ile de olaylarla ilgileniyor.
Cumhuriyet TV‘ye konuşan dernek temsilcileri İdil Türkmen Ayaydınlı ve Aysal Karakaş, bildirme yükümlülüğünün kıymetini ve bildirilmeyen olaylardaki artışı anlattı.
‘AKTİF VE PASİF İHMAL ORTASINDA FARK VARDIR’
Çocuk ihmal ve istismarının en genel tarifini yapan dernek yöneticisi İdil Türkmen Ayaydınlı, Dünya Sıhhat Örgütü’nün açıklamalarına dikkat çekerek konuşmasına başladı:
Dünya Sıhhat Örgütü‘nün tarifine nazaran ihmal, çocuğa bakmakla yükümlü kimsenin, çocuğun gelişimi için gerekli gereksinimleri karşılamaması yahut bu gereksinimleri dikkate almamasıdır. Bu gereksinimler sıhhat, eğitim, duygusal gelişim, beslenme, barınma ve inançlı ömür kurallarıdır. Ebeveyn yahut bakıcının çocuğa, sahip olduğu kaynaklarla orantılı bir yaşama alanı sağlaması gerekir.
İhmal: Fizikî, duygusal ve eğitimsel olarak ele alınabilir.
Fiziksel ya da duygusal sıhhate şuurlu bir formda ziyan verilirse aktif; bilgisizlik, olanaksızlık, umursamazlık nedenleriyle ihmal oluşursa pasif ihmal kelam mevzusudur.
İSTİSMARIN SONUCU MEVT OLABİLİR
İSTİSMAR
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne nazaran erken yaşta reşit olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar olan herkes çocuk sayılır. Çocuk istismarı 0-18 yaş çocuğun sıhhatini, fizikî ve psiko-sosyal gelişimini olumsuz etkileyen, bir yetişkin, toplum ya da devlet tarafından bilerek ya da bilmeyerek gerçekleştirilen her türlü berbat muameledir.
İstismar: Fizikî, duygulal ve cinsel olarak ele alınabilir.
FİZİKSEL İSTİSMAR
Çocuğun kaza dışı yaralanmasıdır. Bir erişkin tarafından cezalandırma, disiplin, öfke boşaltma ya da öteki emellerle, çeşitli sistemler kullanarak çocuğa fizikî şiddet uygulanmasıdır. Azap; bedenine iğne batırmak, sigara söndürmek, dövmek, çimdiklemek, ısırmak, kulağını ya da saçını çekmek, zehirlemek, boğmak üzere davranışlardır. Fizikî istismar, istismarın en âlâ tanınan formudur ve “Bir kaza olmaksızın, fizikî travma ya da yaralanmalarla sonuçlanan rastgele bir davranış biçimi.” olarak tanımlanır.
Fiziksel istismar yaralanmaları çimdikleme, ısırma, vurma, tekmeleme, yakma, ağzı kapatarak boğmaya teşebbüs etme, şiddetli bir formda sarsma ya da rastgele bir öteki formda çocuğun vücuduna ziyan vermektir. Her yıl binlerce çocuğun ebeveynleri ya da yakın akrabaları tarafından fizikî olarak istismar edildiği varsayım edilmektedir. Bu çocukların ortasında önemli halde yaralananlar ve hatta ömrünü yitirenler olduğu söylenmektedir. Fizikî istismarın yol açtığı duygusal travmanın, fizikî yaralar kadar çabuk güzelleşmediği de bilinmektedir.
DUYGUSAL İSTİSMAR
İstismar çeşitleri içerisinde gündelik ömürde en sık rastlanan tiplerden biri de duygusal istismardır. Duygusal istismarın temelinde çocuğun ruhsal hasar yaşaması bulunmaktadır.
Bunun oluşumunun iki temel nedene bağlı olduğu görülmektedir: Kendilerine bakmakla yükümlü şahıslar tarafından olumsuz olarak etkilendikleri tavır ve davranışlara maruz bırakılmaları yahut gereksindikleri ilgi, sevgi ve bakımdan yoksun bırakılmaları.
CİNSEL İSTİSMAR
Çocuğun, bir yetişkin tarafından cinsel doyum gayesiyle kullanılması çocuğa yönelik cinsel istismar olarak kabul edilir. Çocukluk çağında istismar, teşhircilik, röntgencilik, laf atma, sarkıntılık yapma, ırza geçme, ensest, çocuk pornografisi formunda olabilmektedir.
‘BİLDİRİM SÜRECİNE HAKİM OLMALIYIZ’
Çocukları ‘eğitmek’ maksadıyla yapılan ihmallere ve ziyan verici davranışlara dikkat çeken Ayaydınlı, kişinin niyetinin olayı istismar etmekten çıkarmayacağını belirtti. Birçok olayda, bilhassa dava ve bildiri süreçlerinde kâfi bilginin ulaştırılmadığını anlatan Ayaydınlı, “Kimi vakit ebeveynler yahut bakım verenler, çocuğu ‘hizaya’ getirmek için, çocuğun fizikî bütünlüğüne yapılan ziyanlar verebiliyorlar. Bunlar da yapan kişinin niyeti âlâ olsa da olayı istismar etmekten çıkarmaz. Bir çocuk istismara uğradıktan sonra yetişkinler bildirim süreçlerine hakim değillerse, o vakit süreç içerisinde aksaklıklar olabiliyor. Bu da çocuğun ikinci kez istismara uğraması manasına gelebiliyor” sözlerini kullandı.
‘BİLDİRİLMEYEN BİLGİLER DE VAR’
Nirengi Derneği’nin avukatı Arsal Karakaş, son vakitlerde artan sanal şiddete ve bildirilmeyen olaylara dikkat çekti. Birçok kamu görevlisinin, bir çocuğun istismara maruz kaldığıyla ilgili kuşku duyduktan sonra bildirme yükümlülüğünün zarurî olduğunu bilmediğini belirten Karakaş, mahkemelerin de çeşitli hatalara ve bilhassa sanal şiddet cürümlerine adapte olmaya çalıştığını aktardı.
Basit kuşkuların dahi önemli gerçekleri ortaya çıkarabileceğini söyleyen Karakaş, “Bildirilen dataların yanında bildirilmeyen dataların de olduğunu biliyoruz. Bizi arayanların süreçte ne olacağıyla ilgili sorularının oldğunu görüyoruz. Şayet kolay bir kuşku bile varsa, herkes bunu bildirmekle yükümlüdür. Bunu bilmekte yarar var. ‘Ben buna karışmalı mıyım?’ üzere sorular alıyoruz. Hepimiz bildirmeliyiz” dedi.