İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin Eylül 2022 periyodu sonuçları açıklandı. Eşik paha olan 50’nin üzerinde ölçülen tüm sayıların bölümde güzelleşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına nazaran, manşet PMI üst üste yedinci ay eşik paha 50’nin altında kalarak imalat bölümünün performansında bozulmanın sürdüğünü gösterdi. Ağustos ayında 47,4 olan PMI Eylül’de 46,9’a geriledi ve yavaşlamanın üçüncü çeyrek sonunda daha bariz hale geldiğine işaret etti.
Anket iştirakçilerinden gelen bildirimlere nazaran, kırılgan talep şartları ve enflasyonist baskılar eylül ayında hem üretim hem de yeni siparişlerde yavaşlamaya yol açan temel faktörler oldu. Toplam yeni siparişler aylık bazda son bir yıl boyunca sürat kaybederken, üretimde ise yavaşlama eğilimi 10 ayı geride bıraktı. Yeni ihracat siparişlerinde ise bilhassa Avrupa’dan kaynaklanan talep zayıflığına bağlı olarak düşüş gözlendi.
Girdi maliyetleri keskin biçimde artmaya devam ederken, birçok firma doğalgaz ve elektrik başta olmak üzere güç fiyatlarındaki yükselişin enflasyonda belirleyici olduğunu tabir etti. Tekrar anket iştirakçilerine nazaran ham husus maliyetlerindeki artış ve liradaki kıymet kaybı da girdi fiyatlarının yükselmesinde tesirli oldu. Enflasyon ağustos ayına nazaran hızlanmasına karşın Covid-19 salgınının birinci dalgasından bu yana ikinci en düşük seviyede kaydedildi. Misal bir tablo, firmaların maliyet artışlarını alıcılara yansıtması nedeniyle kesin eser fiyatlarında da gözlendi.
Eylül ayında iş yükündeki hafifleme ve istekli istifalara bağlı olarak istihdam son 28 ayda birinci defa azalma kaydetti. Talepteki geri çekilme ve fiyat gelişmeleri ise girdi alımları ve girdi stoklarında düşüş yaşanmasına neden oldu.
Takip edilen 10 dalın tamamında yeni siparişler yavaşladı
Türkiye Sektörel PMI raporuna nazaran Eylül’de 10 bölümün tamamı yeni siparişlerde yavaşlama kaydetti. Düşüşün en sert yaşandığı bölümün dokuma olmasına karşılık, en ölçülü ivme kaybı besin üreticilerinde gerçekleşti. Öte yandan, yeni ihracat siparişleri neredeyse tüm kesimlerde yavaşlarken, yalnızca kara ve deniz taşıtlarında gözlenen yatay seyir, 10 kategorinin tamamında bozulma olmasını önledi.
Yeni siparişlerdeki zayıflık, eylül ayında birçok dalın üretimini azaltmasına yol açtı. Üretimini artıran tek dal, iki aylık daralmanın akabinde toparlanan dokuma oldu. Üretimdeki en keskin yavaşlama ise metalik olmayan mineral eserler dalında kaydedildi.
Anket kapsamında takip edilen 10 kesimden beşi eylülde istihdamını artırırken, en güçlü artış ağaç ve kağıt eserleri kesiminde gerçekleşti. Dokuma eserleri ise yeni siparişlerdeki tabloyla paralel olarak istihdam hacminde de en besbelli düşüşün yaşandığı dal oldu.
Son aylarda gevşeme eğilimi gösteren girdi maliyetleri enflasyonu üçüncü çeyreğin sonunda tekrar genel bir artış kaydetti. Enflasyonun ağustos ayına nazaran sürat kestiği tek dal kimyasal, plastik ve kauçuk eserleri oldu. Buna rağmen, takip edilen dalların yarısında son eser fiyatları enflasyonu yükseldi. Yeni siparişlerin tüm bölümlerde yavaşlaması sonucu, firmaların satılmamış son eser stoklarında birikim gözlendi. Üretim sonrası stoklar dört dalda arttı ve en besbelli artış dokuma bölümünde gerçekleşti.
Öte yandan, kesin eser stoklarında görülen yükseliş üretim öncesi stoklar için geçerli değildi. Girdi alımlarındaki genel düşüşe bağlı olarak 10 dalın tamamında girdi stokları azaldı. Satın alımlardaki en keskin düşüş, firmaların yeni siparişlerdeki zayıflamaya ahenk sağladığı dokumacılık dalında kaydedildi. Tedarikçilerin teslimat mühletleri eylül ayında uzamaya devam ederken en besbelli gecikmeler kimyasal, plastik ve kauçuk dalında gözlendi.